Hernia (HNP = Hernia Nuclei Pulposi) of IVDD (Intervertebral Disc Disease)

Introductie: de wervelkolom

De belangrijkste functie van de wervelkolom is BESCHERMING VAN HET RUGGENMERG (en de uittredende zenuwen). En dat is niet niks: zonder zenuwvoorziening en -aansturing houdt alles op! Denk maar aan de dwarslaesie; een blessure van het ruggenmerg waarbij de doorgifte van boodschappen (zenuwprikkels) volledig onderbroken is door een ernstige blessure of ziekte (wervelfractuur, bloeding, embolie, tumor, hernia, ALS); alle organen en weefsels onder (bij de mens) of achter (bij de hond, dus richting staart) die blessure worden niet meer aangestuurd en zijn volledig onbruikbaar. Bescherming van de wervelkolom is echter niet de enige functie; dan zou de wervelkolom namelijk een harde, rechte buis kunnen zijn. Een bijna even belangrijke nevenfunctie van de wervelkolom is dan ook BEWEGING. Daarom bestaat de wervelkolom niet uit 1 buis maar uit 50-53 schakeltjes: holle blokjes oftewel de wervels. 7 Halswervels, 13 borstwervels, 7 lendenwervels, 3 heiligbeenwervels (vergroeid tot 1 heiligbeen) en 20-23 staartwervels. Tussen de wervels, welke uit bot bestaan, bevinden zich de tussenwervelschijven, welke uit kraakbeen (de buitenste ring) en bindweefsel (de kern van de schijf) bestaan. Deze tussenwervelschijven zijn relatief flexibel en dragen daardoor bij aan de bewegelijkheid en zorgen voor schokdemping. Vliezen, kapsels, ligamentjes en spieren houden deze schakelketting bij elkaar. Opmerkelijk daarbij is dat de halswervelkolom het kwetsbaarst is, omdat deze wervels geen extra stabiliteit door de aanwezigheid van ribben, borstbeen, bekken of dwarsuitsteeksels (zoals aan de lendenwervels) krijgen. Dat de hals het moeilijkst te stabiliseren is weten we al doordat we als mens gemakkelijk een whiplash in de hals oplopen bij impact; ook als die impact niet rechtstreeks de hals betreft.

 

Wat is een Hernia of IVDD?

Een hernia is een aandoening waarbij een tussenwervelschijf tussen twee (of meer) wervellichamen van de wervelkolom van een hond uitpuilt of materiaal uitstoot in de richting van het ruggenmerg. Daarbij kan druk op de zenuwbanen in en rondom het ruggenmerg ontstaan. Dit kan leiden tot pijn, instabiliteit, incoördinatie, beschadiging van zenuwweefsel, spierzwakte en spierverlies en zelfs verlamming van met name de achterhand.

 

Welke honden zijn hier gevoelig voor?

De teckel is het meest bekende ras dat gevoelig is voor hernia’s of IVDD. Andere gevoelige rassen zijn Bassett Hounds, Beagles, Bulldogs, Corgi’s, Cocker Spaniels, Pekinezen, Poedels en Shiz Tzus. Het beperkt zich echter zeker niet tot deze rassen. Dat wordt begrijpelijk als je de mogelijke oorzaken in aanmerking neemt.

 

Wat gebeurt er bij een hernia of IVDD?

De term IVDD zegt het al: de tussenwervelschijf is ziek: deze degenereert. Oftewel: gaat achteruit in kwaliteit of vitaliteit. De tussenwervelschijf bestaat voor een belangrijk deel uit kraakbeen en is -net als gewrichtskraakbeen- afhankelijk van normale beweging en belasting voor het behoud van z’n structuur en de benodigde uitwisseling van voedingsstoffen en afvalstoffen. Bij abnormale beweging, zoals bij (lumbosacrale) instabiliteit, of abnormale belasting, met name te hoge of scheve druk (links-rechts en/of boven-onder), beschadigen cellen en weefsels. Bij beschadiging worden ontstekingsmediatoren afgegeven; stoffen die het lichaam alarmeren dat er iets fout gaat waarop gereageerd moet worden. Daarop volgt een acute of -bij langer aanhouden- chronische ontstekingsreactie. Zo’n ontstekingsreactie gaat gepaard met zwelling in de directe omgeving en daardoor een slechtere circulatie ter plaatse. Zo’n ontstekingsreactie gaat ook gepaard met pijn, waarop het lichaam reageert met verhoogde spierspanning. Door deze spierspasmen worden de wervellichamen strakker tegen elkaar aangetrokken, waardoor de druk, de ontstekingsreactie, de zwelling en de pijn alleen maar verergeren, de circulatie ter plekke verder verslechtert en de tussenwervelschijf degenereert. Rekbaar en flexibel bindweefsel en kraakbeen worden vervangen door stug (litteken)weefsel. De tussenwervelschijf kan verkalken (botvorming ipv kraakbeen) en verliest door deze veranderingen veel van zijn flexibiliteit. Soms resulteert dit in een scheur in de kraakbeen ring, waarbij materiaal (van de voornamelijk uit bindweefsel bestaande kern) richting het ruggenmerg wordt uitgestoten. Dat ruggenmerg kan helaas niet uitwijken, want loopt als het ware door een afgesloten buis. Als zo’n  hernia ernstig genoeg is, door de hoeveelheid uitgestoten materiaal en/ of door de zwelling en spierspasmen ter plaatse, wordt het probleem onmiskenbaar voor de eigenaar met pijn en/ of uitvalsverschijnselen als zichtbare gevolgen.

 

Welke factoren spelen een rol bij het ontstaan?

  1. Erfelijke aanleg. De chondrodystrofe rassen zijn gevoeliger voor een hernia. Chondrodystroof wil zeggen onvoldoende of verlate verbening van het kraakbeen waardoor misvormingen kunnen ontstaan in de botten. Vaak zijn dit de rassen die in verhouding een langere rug hebben en korte pootjes. Voorbeelden van dergelijke rassen zijn de Dashond/ Teckel, Bulldog (Frans en Engels), Cairn terriër, Bassett Hound, Shih Tzu en de Welsh Corgi (Pembroke en Cardigan).
  2. Factoren die verhoogde, scheve of asymmetrische spierspanning van de spieren rondom de wervelkolom veroorzaken. Elke impact op de wervelkolom veroorzaakt een soort whiplash reactie; een combinatie van pijn, spierspasme en stijfheid. Indien dit mild, kortdurend en éénmalig is zullen de gevolgen veelal meevallen. Maar dit wordt anders bij langdurig verhoogde spierspanning ten gevolge van ernstig trauma (aanvaringen met andere honden of een schuifpui, een val van grote hoogte) of herhaald trauma (rukken aan een halsband door de hond bij het zien van een kat of vanwege andere motivatie of door de eigenaar ter correctie, een val of sprong van behoorlijke hoogte (van de bank, het bed of uit de auto) zonder warming up, zonder schokdemping en zonder aangespannen spieren om de schok op te vangen). Of door continue scheve druk door bijvoorbeeld een opgetrokken rug bij buikpijn, rugpijn of een langdurige kreupelheid of pootamputatie. Continue scheve druk op de tussenwervelschijven kan ook een gevolg zijn van overgewicht, zeker van obesitas. Vooral oudere dieren zijn hier gevoelig voor, waarbij de zwaartekracht toch al zorgt voor een naar beneden zakken van met name de borstwervels. Soms is er echter geen aanleiding (meer) aanwezig voor asymmetrie in spierspanning rondom de wervelkolom en daarmee scheve druk. Dat zijn die gevallen waarbij een manipulatie door de chiropractor het systeem reset en tot een blijvende normalisering van spierspanning en bewegelijkheid leidt en tot herstel van de symmetrie. In eerste instantie zullen er vooral functionele gevolgen zijn; pijn, spierspasme, stijfheid. Indien die echter niet onderkend en behandeld worden (door een chiropractor bijvoorbeeld) en er geen preventie van recidief plaatsvindt (Perfect fittuig ipv halsband, tillen of via een loopplank uit de auto, niet op bank of bed) kan de continue afwijkende druk op de tussenwervelschijven leiden tot degeneratie.

 

Hoe uit zich een hernia?

Verschijnselen van een hernia variëren in ernst op een schaal van 0 tot 100.

Milde klachten kunnen eruit zien als:

  • Minder actief of minder enthousiast voor activiteiten waarvoor de hond dat eerder wel was (wandelen, spelen, eten)
  • Veranderd lichaamsgebruik; minder kwispelen of uitrekken, minder of anders zitten, anders liggen dan voorheen
  • Anders lopen qua lichaamshouding of gebruik van de poten
  • Terugtrekken door bijvoorbeeld onder de tafel te gaan liggen of in de bench
  • Wat slepen met de achterpoten. Soms is dat hoorbaar sloffen; soms alleen te zien aan meer dan gemiddeld afgesleten nagels van de achterpoten en/ of voorpoten

Ernstiger klachten kunnen eruit zien als:

  • Pijn uitingen bij onverwachte bewegingen of benadering door andere honden of mensen
  • De kop of hals niet durven bewegen
  • Slecht gecoördineerd lopen; alsof de voorpoten en achterpoten niet bij elkaar horen
  • Slapte of zelfs verlamming van achter- en/ of voorpoten
  • Niet kunnen of durven plassen of poepen, alleen al vanwege de houdingen die daarvoor vereist zijn
  • Opgetrokken rug

 

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Voor de diagnose is diagnostische beeldvorming vereist in de vorm van een MRI of een CT scan met contrast. Totdat dat gedaan is, is er sprake van een waarschijnlijkheids diagnose.

 

Wat zijn de therapeutische mogelijkheden en wat is de prognose?

Deze zijn grofweg in te delen in conservatieve en chirurgische therapie. Chirurgisch ingrijpen wordt noodzakelijk als met behulp van maximale conservatieve therapie de pijn en/ of de uitvalsverschijnselen niet onder controle te krijgen zijn of zelfs verergeren. Chirurgie is geen alternatief voor conservatieve therapie; als chirurgie onontkoombaar is blijven alle onderdelen van conservatieve therapie nog essentieel voor een optimale prognose!

Conservatieve therapieën richten zich op het doorbreken van de vicieuze cirkel (of zelfs neerwaartse spiraal) van pijn-spierspasmen-stijfheid. Essentieel daarbij:

  1. Bij de thuiszorg van deze klachten/blessure hoort LIJNRUST. Dat wil zeggen; uitsluitend aan de lijn in rustige stap uitlaten. Zonder halsband maar met een Perfect fittuig (zie elders op deze website). In eerste instantie 5 minuten per keer. Als er geen pijn- of verlammingsverschijnselen (meer) zijn kan dit elke 3 dagen met enkele minuten per keer worden uitgebreid. Als in huis de deurbel of binnenkomst van bezoek of huisgenoten tot springen of rennen leidt of indien scharrelen in huis of tuin gepaard gaat met op dit moment ongewenste activiteit, dient er zelfs sprake te zijn van BENCHRUST. In overleg normaal gesproken gedurende 6 weken. ONGEWENSTE ACTIVITEITEN : ergens op óf af óf uit springen, rennen, trappen lopen, bal- of trekspelletjes, spelen met andere honden; graven of met takken of ballen in de bek lopen; GEWENSTE ACTIVITEIT: bewegen in stap op een horizontale stevige bodem met voldoende grip.
  2. Probeer in huis zoveel mogelijk 'grip' te bieden. Heel belangrijk is het om de haren tussen de tenen goed kort te houden. Bovendien moet de vloer in huis (via kleden of tapijt), "antislip" worden gemaakt

De bijdrage die ik, Ingrid van Alten, Veterinair osteopaat en chiropractor, daaraan kan leveren:

  1. De pijn- en ontstekingsreactie kan bestreden worden met pijnstillende ontstekingsremmers (NSAID’s) en high power laser*
  2. De zwelling kan bestreden worden met high power laser* of corticosteroïden, welke laatste niet tezamen met NSAID’s gegeven mogen worden
  3. De overmatige spierspanning kan bestreden worden door middel van osteopathie en met spierontspanners zoals Diazepam
  4. De bewegelijkheid kan genormaliseerd worden door middel van chiropractie.

* Het opstarten met lasertherapie gebeurt intensief: 2-5 behandelingen per week (afhankelijk van de indicatie en ernst van de symptomen). Als vermindering van de klachten merkbaar is kan vervolgens geleidelijk worden afgebouwd tot meestal 1 x per 4-6 weken. De ervaring leert dat high power laser de effectiviteit van pijnstillende ontstekingsremmers bevordert, door de afname van zwelling en de toename van de circulatie ter plaatse. De ervaring leert ook dat high power laser dergelijke medicatie overbodig maakt na verloop van tijd en meer effect sorteert. Pijnstillende ontstekingsremmers kunnen dan weer achter de hand gehouden worden voor het geval een misstap of andere impact recidief van klachten veroorzaakt.

In heel veel gevallen volstaat een maximale conservatieve aanpak om de hond klachtenvrij te krijgen. De hernia is dan niet weg, maar door het effectief bestrijden van pijn, spierspasme en stijfheid worden wervels niet meer tegen elkaar aangetrokken en verdwijnt de ontstekingsreactie en de zwelling, waardoor de druk op het ruggenmerg zodanig kan verminderen dat het geen symptomen meer oplevert. Indien de pijn en/ of de uitvalsverschijnselen niet onder controle komen is de kans groot dat de hernia dusdanig is dat de druk op het ruggenmerg alleen operatief verlicht kan worden.

 

Wat zijn preventieve tips?

  1. Voorkom overgewicht.
  2. Ter preventie van (verergering van) halsproblemen kan de hals van de hond heel goed ontzien worden door een Perfect Fit tuig te gebruiken in plaats van een halsband. Zie https://www.ingridvanalten-osteopathie.nl/index.php/hond-en-kat/perfect-fit-borsttuig
  3. Voorkom afspringen (uit de auto, van de bank etc.) zoveel mogelijk vanwege de impact op de lage halswervels, de voorste borstwervels en de schouders en voorpoten.
  4. Een warming-up vóór sporten/ lopen/ rennen/ trainen/ impact is essentieel. Minimaal 10 minuten lekker vlot lopen (aan de lijn) voldoet. Zonder warming-up zijn spieren koud en missen spierkracht, is gewrichtsvloeistof koud en dik en smeert slecht, zijn pezen en ligamenten koud en stram en inflexibel. Stabilisatie van gewrichten (80% door spierarbeid) ontbreekt en de kans op blessures van gewrichten, pezen, ligamenten en spieren is zeer hoog.
  5. Geen trekspelletjes en liever lekker los laten spoorzoeken, socialiseren en verkennen dan ballen of stokken gooien om conditie op te bouwen. Ook beter voor de conditie van de eigenaar; samen lekker lang wandelen
  6. Regelmatige controle door een osteopaat/ chiropractor om pijn/ spierspasmen/ stijfheid van de wervelkolom (door sommigen ook wel scheefstaande wervels genoemd) vroegtijdig op te sporen en te behandelen alvorens ze leiden tot pathologische processen.